door Gerrit van der Vorst.
Het vrouwenvoetbal en het betaald voetbal in Nederland kwamen in de periode november 1954 – januari 1955 eindelijk van de grond in Nederland, ondanks langdurige tegenwerking van de KNVB. Er waren toen nog veel principiële tegenstanders van betaald voetbal, maar vrouwenvoetbal riep al helemaal veel weerstand op. Zoals De Telegraaf in haar editie van15 december 1921 al had gesteld: ‘Vrouwen en voetbal, beiden tellen, en terecht, bewonderaars, maar een samengaan van de twee kan slechts ergernis wekken.’ Zo was men er sindsdien over blijven denken.
In Engeland was men wat betreft vrouwenvoetbal vooruitstrevender. Op de foto vrouwenvoetbal in het Engelse Portsmouth, in 1917 (Wikipedia). Tenue: heuplange truien, kniekousen en baretten.
Het bericht in de Nieuwe Venlosche courant van 31 maart 1923 was dan ook bijzonder:
Stadsnieuws. Een damesvoetbalwedstrijd te Venlo.
Zoals de “Sportkroniek”, het officieel orgaan van den Nederl. Voetbalbond mededeelt, wordt morgen te 10 uur in het Stadion te Amsterdam de eerste internationale Dames-voetbalwedstrijd gespeeld. De “Femina Sports Club” de bekende Parijsche voetbalorganisatie zal tegen eene Amsterdamsche damescombinatie uitkomen, waarbij door de “Sportkroniek” elf medailles voor het winnende elftal zijn uitgeloofd. Eenige Venlosche sportliefhebbers hebben nu het plan opgevat om deze beide damesvoetbalelftallen, uit te noodigen, ook te Venlo een wedstrijd te komen spelen, en hunne pogingen zijn met goeden uitslag bekroond. Alhoewel dit verbazend vermoeiend is, hebben de kranige dames zich bereid verklaard, nog denzelfden dag een wedstrijd te Venlo te spelen, wijl, wegens het vertrek der Fransche dames, een anderen datum niet wel mogelijk is en in ieder geval de verblijfkosten, zeer zouden doen stijgen. De wedstrijd zal dus plaats hebben, morgen te 5 uur op het terrein van V. V. V. en is voor iedereen tegen een klein entrée toegankelijk. De opbrengst van den wedstrijd in het Stadion komt ten goede aan voetballers, die door een noodlottig ongeval financieele hulp noodig hebben (geval Korte te Amsterdam en Boogaerd te Kerkrade). Het Venlosche comité heeft besloten, de opbrengst ook voor dit doel te bestemmen. Wij kunnen nog melden, dat de Nederlandsche dames in het clubcostuum van V.V.V. zullen spelen, terwijl de Fransche dames in hun eigen nationale kleuren zullen uitkomen. Door de N. V. Crt. zijn eveneens elf medailles voor het winnende team beschikbaar gesteld. Als scheidsrechter zal optreden een der dames van de Venlosche Damesgymnastiek-Vereeniging, die daartoe door een van onze Venlosche N.V.B.-scheidsrechters sedert eenige dagen is geïnstrueerd. Het speelveld is enigszins verkleind, n.1. 60 bij 30 meter, en de wedstrijd zal 2 maal 30 minuten duren. De beide dames-elftallen zullen met een extra-trein te 4 uur alhier arriveeren. Zeer waarschijnlijk zal de echtgenoote van een onzer raadsleden den aftrap doen.
Fragment uit bericht in de Nieuwe Venlosche courant van 31 maart 1923 (www.delpher.nl).
Voordat chauvinistische Floddergatsblog-lezers op vakantie hoog gaan opgeven over de toenmalige sfeer van verlichting in hun geliefde stad: het was een 1 april-grap! Nee, Venlo liep niet voorop als het ging om de introductie van vrouwenvoetbal. Maar dat is geen schande, want het gemeentebestuur van Amsterdam – wat zich toch altijd een plaats van vrijdenkers heeft gewaand – vroeg tot in 1935 aan de KNVB wat er tegen vrouwenvoetbal gedaan kon worden. De nationale voetbalbond wist dat niet zo gauw, maar was zelf ook geen voorstander van onvrouwelijk gedoe. In 1944 verbood de bond in elk geval aan KNVB-clubs om hun velden ter beschikking te stellen voor vrouwenvoetbal. Mogelijk was de aanleiding voor dat verbod gelegen in de Hilversumse vrouwenvoetbalwedstrijd Graagtrappers – Trapgraag (3-1), waarover de Nieuwe Venlosche courant in juni van dat jaar berichtte. Wat had men gelachen!
Fragment uit bericht in de Nieuwe Venlosche courant van 10 juni 1944 (www.delpher.nl). Hoezo, Duitse bezetting?
Het duurde tot begin 1955 voordat vrouwenvoetbal zich niet meer weg liet lachen in Nederland. In januari van dat jaar werden verenigingen opgericht in Utrecht, Enschede, Nijmegen en Velsen. Voor Koninginnedag 30 april werd de eerste wedstrijd aangekondigd. Maar die primeur werd gekaapt door de kersverse verenigingen Full Speed uit Velsen en de Zeemeeuwen (vrij naar Stormvogels) uit IJmuiden. Beide vrouwenteams speelden op zondag 30 januari 1955 tegen elkaar voor 5.000 toeschouwers, voorafgaand aan de wedstrijd VSV – Sportclub VVV ’03.
Of het verstandig was om de prille kunsten voor 5.000 toeschouwers en een legertje persfotografen te vertonen, is achteraf de vraag. Zelfs Polygoon was er voor opnamen voor het wekelijkse filmjournaal. Het leek werkelijk nog nergens op. Citaten uit het verslag in Het Parool, ‘Vrouwelijk voetbalfestijn weinig flatteuze show, ROODHARIGE VENUS ALS DOELVROUW’ logen er niet om: (…) In deze wedstrijd vóór een eerste klasse-ontmoeting kwam tè duidelijk tot uiting, dat voetbal geen sport voor vrouwen is. De meeste dames bleken heel tevreden, indien zij de bal enkele meters vooruit kregen en de lage “punter” vierde dan ook hoogtij. (…) Laten wij voor de historie vastleggen, dat Full Speed uiteindelijk met 4-l won, omdat de roodharige Venus in het Zeemeeuwen-doel, wier uiterlijke hoedanigheden hoger aangeslagen moesten worden, dan haar talenten als doelvrouw, in de tweede helft door haar eigen vriendinnen in de steek gelaten werd. (…) De blonde linksbuiten, die tot tweemaal toe erin slaagde een voorzet de lucht in te krijgen, was de Abe Lenstra van de middag. Maar eerlijk: er zijn sporten genoeg, die beter bij de vrouwelijke aard passen en een meer flatteuze kleding toestaan dan rode kousen, een broekje en voetbalschoenen nu eenmaal vormen. Waarom dan dat onelegante geschop, dames?
De opkomst van de elftallen van Full Speed (rechts) en de Zeemeeuwen met voorop de ‘roodharige Venus’ Riet Twisk op zondag 30 januari 1955 (Nationaal Archief).
Een doelpunt van Full Speed (Nationaal Archief).
Sommige sportjournalisten veronderstelden dat de spelers van VSV en Sportclub VVV ’03 pal na het eerste vrouwenvoetbal kennelijk extra mannelijk hadden willen doen. De voetballers begonnen de strijd alsof ze weken lang in kooien opgesloten hadden gezeten. Door twee doelpunten van de Duitser Gerhard Schenke won Sportclub VVV ’03 met 0-2. Het ongeslagen Sportclub VVV ’03 bezette daarna de tweede plaats achter Ajax, met 2 punten en drie wedstrijden minder. Een fantastische Venlose start in het betaalde voetbal.
Spelmoment uit VSV-Sportclub VVV ’03 (Nationaal Archief). VVV-doelman Frans Swinkels onderschept de bal.
De aandacht van de pers voor de vrouwenvoetbalwedstrijd was vele malen groter dan voor het betaalde voetbal van VSV en Sportclub VVV ‘03. De sneren waren niet van de lucht: ‘In Velsen werd de emancipatie der vrouw geheel voltooid….’ of (bij een foto) Zoals u wel ziet, bewegen de vrouwen zich met souplesse en lichaamsbeheersing over het veld. Jaja’.
Op 5 februari publiceerde dagblad Het vrije volk een meningspeiling. De reacties waren doorgaans sterk afwijzend.
Ophef in het Vrije volk van zaterdag 5 februari 1955 over vrouwenvoetbal (www.delpher.nl).
Nu werd er in die jaren nog niet zo ruim gedacht, getuige de geringe aandacht in dezelfde krant voor het schokkende gedoe rond de opname van de zwarte Amerikaan Louis Lautier als lid van de Amerikaanse National Press (www.delpher.nl).
Louis Lautier (wikipedia).
KNVB-voorzitter ingenieur Hans Hopster reageerde redelijk mild, maar weinig vooruitstrevend: “Een amusementsbeweging, die niets met sport te maken heeft. Het zal wel weer overwaaien, maar het is genoeglijk en gezellig en in elk geval verheugt het mij, dat er dames zijn, die de sport zo’n warm hart toedragen.” Het waaide niet meer over. Op initiatief van het Utrechtse Herbido werd op 16 april 1955 de Nederlandse Dames Voetbal Bond (NDVB) opgericht. Het KNVB-bestuur toonde zich in haar vergadering van 25 april nog steeds laconiek over de ontwikkeling: ‘Algemeen is de vergadering van oordeel, dat wij zo weinig mogelijk over deze zaak moeten zeggen en publiceren. Dan bloedt het vrouwenvoetbal vanzelf dood en de vrouwen worden weer dames.’ Maar dat zou tegenvallen.
Uit het verslag van de vergadering van het KNVB-bestuur op 25 april 1955.
Vier maanden later zou het KNVB-bestuur overigens besluiten om vrouwenvoetbal actief tegen te werken. Uit het verslag van de vergadering van het KNVB-bestuur op 17 september 1955.
Op Koninginnedag 30 april werd een wedstrijd gespeeld tussen het Utrechtse Herbido (Hercules – Bilthoven – DOS) en de Eerste Haagse Dames Voetbalvereniging (EHDVV). Herbido won met 4-0 voor 4.000 sceptische toeschouwers die gaandeweg toch versteld stonden van de voetbalvaardigheden van de dames.
Herbido-speelster Gien van Maanen(midden) was de eerste keepster van het Nederlands vrouwenelftal. Later werd ze ook doelvrouwe van het Nederlands handbalteam. Op de foto zit ze bij FC Utrecht in een skybox met geldschieter Frans van Seumeren van de FC (Foto AD).
De KNVB moest ook al weinig van het betaalde voetbal in Venlo hebben. Eind november 1954 had de bond de mannen achter Sportclub Venlo ’54 en de VVV-bestuurders tot een fusie gedwongen. Die fusie had het VVV-deel van de nieuwe club in grote financiële problemen gebracht. De kapitaalkrachtige mannen van de sportclub moesten namelijk uitgekocht worden en voortaan moest een driedubbele Kraal-huur betaald worden. Het was dus niet zo vreemd dat de VVV-bestuurders Van Daalen en Berendsen, de KNVB om een garantiestelling vroegen. Maar de bond gaf niet thuis, ook al was er alle reden om Sportclub VVV ’03 – een parel in het betaalde voetbal – te steunen. Genotuleerd werd letterlijk: ‘Laat ze in Venlo maar “doormodderen”.’
Uit het verslag van de vergadering van het KNVB-bestuur op 7 april 1955.
Betaald voetbal in Venlo en vrouwenvoetbal in Nederland: in 1955 mocht het van het KNVB-bestuur verdwijnen. Maar in Venlo ‘modderde’ men door en het vrouwenvoetbal wilde ook al niet overwaaien. Ondanks grote hindernissen en moeilijkheden bestaat het anno 2019 allemaal nog – florerend – en dat mag een heus wonder genoemd worden!
Reageren? Stuur Gerrit van der Vorst een e-mail: gp.vandervorst@xs4all.nl
floddergatsblog 